İki önemli şapkam var, akademisyen ve danışman olarak pek çok konuyu yıllardır hem anlatır hem de uygularım. Oldukça keyifli bir süreç … Bu haliyle “teori pratikle bir arada olur mu?” sorusunun olumlu yanıtını da uygulamalı olarak vermiş oluyorum. Bu dönem TED Üniversitesi’nde İnsan Kaynakları Yönetimi dersi veriyor olacağım. Yeni dönemin ders hazırlıkları esnasında bir yandan da danışmanlıklarıma devam ediyorken işe alım süreçlerindeki bir ikilem dikkatimi bir kere daha çekti ve bu yazımı o konuyu sizlerle de paylaşmak için hazırladım.
“Rüya İşe Alım Teknikleri, büyük firmaların özellikle yeni mezun işe alımlarında kullandıkları, aynı zamanda kendi tanıtımlarını da yaptıkları için çift taraflı fayda elde ettikleri alışılmışın dışında, ilgi çekici, merak uyandırıcı, örnek olacak, üzerinde konuşulacak farklı unsurları içeren ve yeni işe girecekleri motive edici işe alım tekniklerine verdiğim isim … İsim hakkı bana ait bir süreç kısacasıJ ”
Rüya gibi işe giriyorsunuz ve o motivasyonla da iş performansınız yükseliyor. Kim istemez, herkes bayılır. Öyle de oluyor zaten …
Şahane modeller ve bu modeller üzerine yazılan popüler kitaplar, sosyal medyada yer alan videolar bu konuyu aktarması için kongrelere davet edilen ve anlattıkları ile katılımcıları çok olumlu etkileyen konuşmacılar (çoğu aynı zamanda o şirketlerin çalışanları) … Daha ne olsunJ
Bu güzel örneklerde olan durum, dünyada bütün firmalara uygulanabilse daha fazla bir şeye gerek yok elbette ama gerçekler farklı ve belki doğrusu da bu farklılıkların olması… Çünkü değişik modelleri uygulayan firmalar, sözünü ettiğimiz farklılıklar olmasa, sıradanlaşmanın ağırlığı altında kalacaklar ve yeniden farklı bir şeyler aramaya başlayacaklar. İsterseniz burada birkaç büyük, çok uluslu ve çok popüler firmanın işe alım videolarına şöyle bir göz gezdirip yazının devamını ondan sonra okuyun siz de hemen fark edeceksiniz ne anlatmak istediğimi…
Gelelim olanla olması gereken arasındaki fark ve bu farkın yarattığı ikileme … Bu ikilem içinde iki soru barındırıyor; ilki rüya işe alımlarla mülakatlar yapan firmalar, dünya üzerinde iş arayan kişiler içinde minik bir grubu işe alır ve peki diğerleri ne olur? Diğeri önemli bir durum da her firma rüya işe alım süreçlerini uygulayabilir mi? Bu arada dikkatinizi çekmiş olmalı “ülkemiz” değil “dünya” diyorum çünkü bu durum sadece bizim ülkemizde değil bütün dünyada yaşanıyor. Bunu, çok uluslu kuruluşlardaki çalışmalarım ve içinde bulunduğum uluslararası platformlardaki geri bildirimler sayesinde söyleyebiliyorum.
Yanıt aradığımız soruları hatırlayalım:
- Rüya işe alımlarla mülakatlar yapan firmalar, dünya üzerinde iş arayan kişiler içinde minik bir grubu işe alır ve peki diğerleri ne olur?
- Her firma rüya işe alım süreçlerini uygulayabilir mi?
İlk sorunun yanıtına biraz geniş açıdan bakalım. Firmalar çalışanlarını doğru seçmeyi çok hem de çok isterler. Ancak kurumların amacı, eğer insan kaynakları konusunda çalışan profesyonel kuruluşlar değilseler, başka işler yapmaktır ve insan yani çalışan burada o işleri yapabilmek için aranan bir girdi yani kaynaktır. İşe alınan çalışanlara, özellikle gençlere yönelik yapılacak her türlü yaratıcı ve kalıcı yatırım elbette çok önemlidir ve bu konu benim de mesleğimin en önemli parçasıdır. Ancak bir de gerçeklere bakmak gerekir. Gerçekler, büyük çoğunlukla, “biran önce işe alınma süreci bitsin ve kişi işe başlasın” cümlesi ile özetlenebilir. İşte yukarıda sözünü ettiğimiz “diğer grup iş arayanlar” böyle düşüncesi olan firmaların mülakatına girerler. Böyle düşüncenin hakim olduğu ortamlarda da mülakatlar son derece yapılandırılmış ve profesyonel tekniklere uygun hazırlanmış olsa da yaratıcılıktan çok iş görebilirlik yanı olan süreçler olarak planlanır. Daha somut bir örnek vereyim bu mülakatlarda kişilerin güçlü ve zayıf yönleri, bazen dolaylı olarak ama çoğunlukla işle ilgili bir örnek içinde sorulur. Evet bu sıradan ama aynı zamanda uygulamanın tam da göbeğinde olan bir işe alım sorusudur. Profesyonel olarak hazırlanılmamış ve yapılandırılmamış olan iş görüşmelerinden örnek vermiyorum çünkü oradaki soruların durumu daha da farklıdır ve çoğunlukla özgeçmiş okur gibi sorulurlar. Bu arada bir durum tespiti yapayım, böyle firmaların sayısı, hiç de azımsanmayacak kadar çoktur. Hatta bazıları çok büyük kuruluşlar olabilirler. Böyle bir kuruluşun başındaki kişi “ben adamı gözünden anlarım” diyerek mülakat tekniklerine bambaşka bir yorum katabilir. Burada mülakata giren adaylar için süreç çok da “rüya gibi” olmaz siz de takdir edersiniz değil mi?
Bu sözünü ettiğim sebeplerden ötürü rüya işe alım süreçleri gençlerin rüyasını süslese de her zaman karşılarına çıkmaz. Ayrıca böyle işe alım yapmayan kuruluşlar çok yanlış yapar demek de doğru olmaz. İş görüşmelerinin mutlaka yapılandırılmış önceden hazırlanılmış bir formatı olmalıdır. Ayrıca kurumsal stratejiler gereği işe alım süreçlerinin diğer İK süreçleri ile de bağının iyi kurulması bence şarttır. Bunun yanında yapılandırılmış iş görüşmesi uygulamaları içinde yaratıcı unsurlar konuya renk verir ama “olmazsa olmaz” bir koşul olarak görmemek gerekir. Önemli olan iş görüşmesine gidecek kişinin kendini farklılıklara hazırlaması ve hayallerinden vazgeçmeden ayaklarının yere basmasıdır. Bunca yıllık deneyimim bana ilginç de bir şey öğretmiştir, işe alım süreçlerinden başlayarak hep zor veya sıradan süreçlerle karşılaşıp bunları kendi kariyer mücadelelerinin bir parçası olarak görebilen çalışanlar kariyerlerinin ileri yıllarında yıldız çalışanlar hatta liderler olabilmektedir. Çünkü bu grup kolay havlu atmadığı için ve çetin koşullarda pes etmemeyi öğrendiğinden kariyerlerinde oldukça sağlam adımlar atabilmektedirler.
Gelelim ikinci sorunun yanıtına; kısaca hayır, her firma rüya işe alım süreçlerini uygulayamaz. Çünkü, birincisi o alt yapıya sahip olmayabilir ama ikinci ve asıl sebep böyle yaparsa istediği kişilere ulaşamayabilir. Yanlış okumadınız “istediği kişilere ulaşamayabilir” dedim gerçekten de …
Nasıl olduğunu aktarmaya çalışayım: İsim yapmış kuruluşların rüya işe alım tekniklerini tanıtım amaçlı da kullandıklarını yazmıştım hatırlarsanız. Kurum bu derece popüler değilse o teknikler adaylar tarafından yanlış anlaşılabilir. İşe başvuranların sayısı belli bir sayının altında olursa sözü edilen yöntemler uygulanamayabilir. Adaylar gözünde, firmanın karşılayamayacağı büyüklükte beklentiler yaratıp sonrasında hayal kırıklıkları yaşatabilir. Bu tarz bir işe alım sürecinin maliyeti kurumun bütçesini aşabilir. Bu ve benzeri nedenlerle uygulaması zor olabilir.
Burada hemen yapılandırılmış ve kurumun stratejisine uygun bir işe alım sürecinin bütün firmalarca benimsenmesi gerektiğinin bir kere daha altını çizeyim. Bundan vazgeçmek olmaz. Ancak, gerçekçi olmak da işimizin bir parçası olmalıdır. Yaratıcılık, eğitimini verdiğim, bireysel olarak da önemsediğim bir konu … Bu konuyu anlatırken şöyle söylerim: “Yaratıcılık çok önemli, çok renkli ve gereklidir. İç zenginliği sağlar. Kurumsal anlamda ayrıcalık verir. Ancak rasyonel çıktıları olmayan yaratıcılık süreçleri düşler olarak kalırlar. Hayal etmekten, yaratmaktan vazgeçmeyelim ama elimizdeki kaynakları da verimli kullanmak konusunda gerçekçi olalım”
Bu kısa değerlendirmeden sonra yazımı hayallerinizdeki renkler hiç solmasın gönlünüzdeki güzel hayaller hep gerçek olsun diyerek bitireyim. İş görüşmelerinizin ve bütün hayatınızın renkli bir o kadar da verimli olmasını dilerim.